Kvennafrídagurinn er Baráttudagur Íslenskra Kvenna fyrir jöfnum kjörum á við karla og var fyrst haldinn á Íslandi 24. Október 1975 í tilefni þess að Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna helgaði það ár málefnum kvenna og varð 24. Október fyrir valinu þar sem hann er Alþjóðlegur Dagur Sameinuðu þjóðanna.
Um 90% kvenna á Íslandi lögðu niður störf þennan dag til að sýna fram á mikilvægi kvenna á vinnumarkaði og krefjast sömu réttinda og launakjara og karlar á vinnumarkaði. Talið er yfir 25.000 konur hafi komið saman í tilefni dagsins og Íslensk Kvenréttindasamtök vöktu mikla athygli ekki bara innanlands heldur og í erlendum fjölmiðlum. Dagurinn var haldinn aftur áratug síðar 1985 og 2005 sem nefndur hefur verið Kvennafrídagurinn Síðari sem og 2010, 2016 og 2018 eða alls sex sinnum.
Íslensk Kvenréttindasamtök tóku höndum saman og mynduðu tillögunefndir og bráðabirgðastarfshópa ásamt fulltrúa Rauðsokkahreyfingunni sem sýndi mikinn áhuga frá upphafi til að skipuleggja aðgerðir ársins. Mánudaginn 24. október varð fyrir valinu eins og fyrr greinir og yrði haldinn hátíðlegur með ræðum og söng á Lækjartorgi í Reykjavík og víðar á Íslandi. Einnig voru haldnar ráðstefnur þar sem stöður og kjör kvenna voru rædd og tillögur voru samþykktar.
Úr ræðu Aðalheiðar Bjarnfreðsdóttur verkakonu í tilefni dagsins:
,,Konan er að vakna. Hún veit að karlmenn hafa ráðið í heiminum frá því sögur hófust. Og hvernig hefur sá heimur verið? Hann hefur löðrað í blóði og logað af kvöl. Ég trúi að þessi heimur breytist þegar konur fara að stjórna til jafns við karla. Ég vil og ég trúi því að þið viljið það allar að heimurinn afvopnist. Allt annað eru stjórnmálaklækir og hræsni. Við viljum leysa ágreiningsmálin án vopna!
Kvennafrídagurinn Síðari
24. október 2005 hefur verið kallaður Kvennafrídagurinn síðri og eru ein fjölmennustu mótmæli sem hafa verið skipulögð á Íslandi. Konur gengur út klukkan 14:08 en þá var vinnuframlag kvenna lokið miðað við hlutfallsleg laun karlmanna.
Talið er að um 50 þúsund konur og karlar með kröfuspjöld og fána hafi lagt leið sína niður í Miðbæ Reykjavíkur með potta og ýmis áhöld til þess að láta í sér heyra en slagorð göngunnar var ,,Konur höfum hátt” í merkingunni um háværa kröfu um jafnrétti.
Síðan gangan átti sér stað þá hafa konur lagt störf sín niður þrisvar eða árið 2010 2016 og 2018. Ef heldur fram sem horfir þá þurfa konur að bíða til ársins 2068 til þess að vera með sömu laun og karlar.
Gangan í Reykjavík
Gangan hófst á Skólavörðuholti og lá leiðin niður á Ingólfstorg þar sem útifundur hófst klukkan 16:00. Á fundinum voru fluttar barátturæður, leikþættir og gjörningar. Þá komu einnig hljómsveitir og sungu baráttusöngva. Fundastýra var Edda Björgvinsdóttir leikkona. Meðal þeirra sem fluttu ávörp voru; Valgerður Bjarnadóttir, Amal Tamini, Kristrún Björg Loftsdóttir og Marín Þórsdóttir, fulltrúar heildarsamtaka launþega, Katrín Anna Guðmundsdóttir og fleiri. Meðal þeirra hljómsveita sem komu fram voru; Léttsveit Reykjavíkur, Hljómsveitin Heimilistónar, Kór Kvennakirkjunnar og hljómsveitin Áfram stelpur.
Þau samtök sem komu að undirbúning Kvennafrídagsins voru; Femínistafélag Íslands, Kvenfélagasamband Íslands, Kvennakirkjan, Kvenréttindafélag Íslands, Kvennasögusafn Íslands, Rannsóknastofa í kvenna- og kynjafræðum við Háskóla Íslands, Samtök kvenna af erlendum uppruna á Íslandi, Samtök um kvennaathvarf, Stígamót og UNIFEM á Íslandi. Auk þess komu heildarsamtök launþega einnig að undirbúningi; ASÍ, BHM, BSRB og KÍ.
Hátíðarhöld utan Reykjavíkur
Kvennafrídagurinn árið 2005 var ekki aðeins haldinn hátíðlegur í Reykjavík. Víða um land voru skipulögð hátíðahöld þar sem konur á öllum aldri komu saman. Á Egilsstöðum var mæting langt fram úr vonum. Upphaflega áttu hátíðarhöldin að vera í sal á Hótel Héraði en fljótlega þurfti að flytja þau í íþróttahús bæjarins vegna þess fjölda kvenna sem voru mættar til að krefjast jafnréttis. Á Akureyri voru hátíðarhöldin í Sjallanum og mætingin svo mikil að margir þurftu að fylgjast með utandyra. Á Hvanneyri þar sem íbúafjöldi var þá aðeins um 280 manns var bæði kröfuganga og baráttufundur þar sem 40% íbúa mættu og pottaglamur þeirra var áberandi.
Merkir áfangar á kvennadeginum síðari
Kvennafrídagurinn Síðari 2005 var sögulega þýðingarmikill fyrir ýmsar sakir. 30 ár voru liðinn frá Fyrsta Kvennafrídeginum 1975 og 90 ár frá því konur fengu kosningarétt og kjörgengi til Alþingis þegar Kristján Konungur X. samþykkti þann 19.Júní 1915 nýja Stjórnarskrá fyrir Alþingi er kvað á um að allar íslenskar konur 40 ára og eldri skyldu hafa kosningarétt og kjörgengi til Alþingis. Var þessu 40 ára aldursákvæði síðan breytt 1920 og fengu þá konur loks jafnan kosningarétt á við karla.
Haldið hefur verið upp á Kvenréttindadaginn 19. Júní á Íslandi sem Hátíðis -og baráttudag æ síðann. Var þessum áfanga í baráttu kvenna fyrir auknum réttindum á við karla fyrst fagnað 7. Júlí 2015 og gengið fylgdu liði um götur bæjarins.
Eins voru liðin 25 ár frá því að Vigdís Finnbogadóttir var kjörin Forseti Íslands og varð þar með fyrsta kona í heiminum til að verða Þjóðkjörinn Forseti Lýðræðisríkis. Þá voru 35 ár liðin frá því að Rauðsokkahreyfingin var stofnuð á Íslandi.
Táknrænar tímasetningar Kvennafrídaganna
Með táknrænum hætti árið 2005 gengu konur út klukkan 14:08, 2010 14:25 og 2016 14:38 allt í samræmi við vinnuframlag kvenna miðað við hlutfallsleg laun karla. Sem þýddi að konur höfðu grætt hálftíma á ellefu árum eða tæplega þrjár mínútur á hverju ári. Með þessu áframhaldi þurfa konur að bíða í 52 ár eftir að hafa sömu laun og sömu kjör og karlar, eða til ársins 2068.
Heimildir og ýtarlegri lesning
▶︎ Wíkipedía, Kvennafrídagurinn 1975
▶︎ Wíkipedía, Kvennafrídagurinn síðari 2005
▶︎ Kvennasögusafnið, Kvennafrí
▶︎ Íslenski Almanaksvefurinn, Kvenréttindadagurinn 19. Júní